به منظور کاهش فساد، قوانین و مقررات سختگیرانه در فرآیندهای تجاری اعمال شده که این امر طولانیتر شدن فعالیتهای این بخش را به دنبال داشته است. از طرفی دیگر تحریمها و شرایط متزلزل اقتصادی، تجارت کشور را دچار آسیبهای فراوانی نموده است. عدم واردات با وجود دریافت ارز و نیز سوءاستفاده از کارتهای بازرگانی در بخش صادرات نمونههای بارز این مشکلات به شمار میآیند. این مسائل سبب شد که وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور انجام فعالیتهای تجاری در زمان کوتاه همراه با شفافسازی و جلوگیری از فساد، فرآیند اعتبارسنجی صادرکنندگان و واردکنندگان را به وجود آورد. فرآیندی که توسط یکی از ۴ سامانه جامع تجارت در سال ۹۷ رونمایی شد و در همین زمان کم توانست به موفقیتهای خوبی دست پیدا نماید.
این سامانه در ۷ مهر ۱۳۹۷ به همراه دیگر سامانههای جامع تجارت، شناسه کالا، سامانه یکپارچه انبارها و مراکز نگهداری کالا و نیز زیرساخت اعتباری خوشه تجارت به سفارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت تولید و آغاز به کار کرد.
همان طور که از نام این سامانه هم مشخص است، هدف از راهاندازی آن رتبهبندی اعتباری بازرگانان کشور است.
به سخنی دیگر سامانه اعتبارسنجی صادرکنندگان و واردکنندگان به عنوان راهکاری پیشرفته جهت انجام آسانتر امور کاری برای تجار و بازرگانان خوش سابقه و ایجاد انگیزه بیشتر برای اصلاح رفتار و بالاتر بردن امتیاز ایجاد شده است.
مطابق با مصوبه هیئت وزیران، این سامانه در راستای اصلاح آییننامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات به وجود آمده است تا بازرگانان را هم در بخش صادرات و هم در بخش واردات رتبه نماید.
ساماندهی تخصیص ارز، واردات گروههای کالایی به کشور، نوع و تعداد رشتههای فعالیت کالاهای اساسی وارداتی، محاسبه و تعیین سقف ارزشی واردات و بسیار موارد دیگر از کاربردهای مهم رتبهبندی حاصل از سامانه اعتبارسنجی صادرکنندگان و واردکنندگان در بخش واردات به شمار میآید.
همچنین ساماندهی چرخه کارتهای بازرگانی و اطمینان از بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور از کاربردهای اساسی رتبهبندی و اعتبارسنجی صادرکنندگان و واردکنندگان در این سامانه یاد شده است.
طبق مقررات از این پس سقف ارزشی واردات مطابق با نتیجه حاصل از رتبه سامانه یکپارچه اعتبارسنجی و رتبهبندی اعتباری محاسبه و تعیین خواهد شد. چنانچه بنا بر دلایلی امکان رتبهبندی وجود نداشته باشد، واردکننده میتواند از حداقل سقف ارزشی که در حال حاضر ۵۰۰ هزار دلار است، اقدام به واردات نماید.
از طرفی دیگر بر اساس توافقات صورت گرفته بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و اتاق بازرگانی، هر بازرگان میتواند در ۳ رشته فعالیت نماید که بند مربوط به فهرست آن حذف شده بود. اما از این پس نوع رشتههای فعالیت بازرگان فقط از طریق سامانه اعتبارسنجی و رتبهبندی صادرکنندگان و واردکنندگان امکانپذیر خواهد بود.
همچنین بازرگانان از این به بعد فقط بر اساس رتبه سامانه مذکور میتوانند از ارز دولتی جهت واردات کالاهای اساسی به کشور استفاده نمایند و بازرگانان فاقد اعتبار امکان دریافت ارز دولتی را نخواهند داشت.
مطمئناً در صورت اجرای درست و دقیق مصوبه، مشکلات زیادی از سر راه بنگاههای اقتصادی برداشته خواهد شد و فعالیت بازرگانان معتبر راحتتر انجام میگردد.
همچنین از آنجایی که نحوه فعالیت و سقف وارداتی بازرگان بر اساس اعتبار و رتبه خود به طور عادلانه محاسبه خواهد شد، از فساد و سو استفاده گری افراد سودجو جلوگیری به عمل میآید.
در واقع بازرگانان اطمینان خواهند داشت که با بهبود عملکرد خود از طریق پرداخت حقوق دولت نظیر مالیات، حقوق ورودی، رفع تعهد ارزی و پایبندی به قوانین و مقررات میتوانند در این عرصه بیشتر فعالیت کرده و به درآمد بالاتری برسند.
در مورد دریافت ارز دولتی نیز بازرگانان باید بدانند که باید نمره حداقلی از این سامانه کسب کنند تا مشمول ثبت سفارش کالاهای اساسی با ارز دولتی شوند.
پیدایش کارتهای بازرگانی بلااستفاده به طور ناگهانی و صادرات از طریق آنها سبب بروز اتفاقات و مشکلان زیادی در تجارت کشور شد؛ به طوری که حجم زیادی از معاملات از طریق کارتهای بازرگانی یکبار مصرف بدون تعهد ارزی انجام گرفت.
از آنجایی که صادرات و تولید در کنار یکدیگر میتوانند شرایط اقتصادی کشور را بهبود بخشند، نظارت بر کارتهای بازرگانی بخش صادرات نقش کلیدی خود را نشان میدهد. اینکه منابع ارزی در پوشش صادرات بدون بازگشت از کشور خارج گردد، ضربه سنگینی به چرخه اقتصادی و تجاری وارد خواهد کرد.
بنابراین با توجه به اینکه سامانه اعتبارسنجی واردکنندگان و صادرکنندگان به سامانههای دیگر از جمله سامانه اتاق بازرگانی مرتبط است، از این پس صدور کارتهای بازرگانی طلایی، نقرهای و غیره و تمدید آنها فقط بر اساس رتبهبندی سامانه یکپارچه اعتبارسنجی صورت خواهد گرفت.
به عبارتی دیگر جهت صدور و تمدید کارتهای بازرگانی در ابتدا رتبه بازرگان بر اساس سوابق تجاری، پرداخت تعهدات ارزی و موارد دیگر در سامانه یکپارچه اعتبارسنجی واردکنندگان و صادرکنندگان تعیین و سپس از طریق سامانه کارت بازرگانی هوشمند و شعب اتاق بازرگانی، صنایع و معادن صادر خواهد شد.